ویراستارِ خوب باید زیاد بخواند و زیاد بنویسد. این مهارت بدونِ مداومت در خواندن و نوشتن تقویت نمی‌شود.
ویراستارِ خوب و کاربلد چندین ویژگی دارد؛ ازجمله:
۱. رفتارِ پیچیده ندارد و صریح و دقیق است
ممکن است اگر یک نویسنده یا دوستِ دیگر نوشتۀ ما را بخواند، با یک توضیحِ کلی بگوید «خوب بود»، یا بگوید «به دل نمی‌نشیند». ویراستار معمولاً همین نظرات را با هر نکته‌ای که موجبِ بهبودِ کارِ ما می‌شود توضیح می‌دهد. او می‌داند چه چیزهایی می‌تواند به متنِ ما جان بدهد و آن را از خشکی برهاند. به همین دلیل، به چند کلمه در مدح یا ذم نوشته بسنده نمی‌کند.
۲. نظرش همیشه سازنده است
شاید اگر ویراستار هر «نوع» تغییری را که در نوشته اِعمال می‌کند برای صاحبِ اثر توضیح دهد، هم باعثِ شفاف‌سازیِ بیش‌تر می‌شود و هم به بهتر شدنِ نتیجۀ کار می‌انجامد.
۳. نگاهی جامع دارد
این‌که تنها چند ویرگول و نقطه را در نوشته‌ها کم یا زیاد کنیم و غلط‌های املایی را اصلاح کنیم اسمش «ویرایش» نیست. چشم ویراستار باید در حرف‌به‌حرفِ متن بچرخد و روحِ نوشته را با همۀ وجود دریابد.
۴. گرفتارِ عواطف و احساسات نمی‌شود
هرگز از این‌که نویسنده از حرفِ او ناراحت شود یا فکر کند نوشته‌اش دارد سلّاخی می‌شود نمی‌ترسد و بی‌محابا و فارغ از جانب‌داری، با تمرکزِ تمام بر روی نوشته، کارش را انجام می‌دهد؛ بدون توجه به این‌که نویسنده چه نسبتی با وی دارد.
۵. صبور است
بردباری برای شکل دادن به نوشته و تحققِ چشم‌اندازِ نویسنده لازم است. گاهی مجبور می‌شویم یک متن را چندین و چند بار بخوانیم و بازنویسی کنیم تا اهدافِ بلندمدتِ نویسنده را نیز حفظ کرده‌باشیم.
۶. صدای نوشته را حفظ می‌کند
شاید مهم‌ترین نکته‌ای که یک ویراستارِ خوب به آن توجه می‌کند، حفظ صدای نویسنده است. گاهی تغییرات در نوشته به‌عنوان زیبانویسی، آن‌قدر زیاد و نامعمول است که نویسنده اگر فریاد هم زده‌باشد، دیگر صدایش به گوش نمی‌رسد. هنرِ ویراستارِ خوب اِعمالِ نظرِ خود بدونِ آسیب زدن به روحِ اصلیِ متن است.
ویراستاری کارِ سختی است. دقتِ نظر و انرژی و ریزبینیِ زیادی می‌خواهد. باید با زبانی که پیوسته درحال تغییر است همراه باشد و دانش و اطلاعاتِ خود را به‌روز کند.
۷. بر روی اهدافِ نویسنده تمرکز می‌کند
برای ویراستار راحت است که نوشته را دست‌کاری کند و آن‌طور که می‌خواهد آن را پیش براند، به‌ویژه ویراستارانی که نویسنده هم هستند. اما، درنهایت، اجازه می‌دهند بهترین ایده‌های نویسنده بیان شود و، به‌اصطلاح، صدای او به گوش مخاطب برسد.
۸. تجزیه‌وتحلیل می‌کند
یک ویراستارِ خوب می‌گردد و مشکلات را پیدا می‌کند و چراییِ آن‌ها را در نظر می‌گیرد. او، تا زمانی که متوجه نشود مشکل از کجاست و چه آسیبی به نوشته می‌زند، نمی‌تواند تغییری در آن به وجود بیاورد. به‌این‌ترتیب و با استفاده از دانش خود می‌تواند راه‌کارهای مختلف ارائه دهد.
۹. او نوشته را نقد می‌کند نه نویسنده را
ممکن است نویسنده را بشناسیم یا با پیش‌زمینۀ ذهنیِ خاصی به سراغِ کارِ او برویم. همین باعث می‌شود نتوانیم آن‌طور که باید حرفه‌ای کار کنیم. درست است که ویراستار گاهی در موضعِ قدرت قرار دارد، اما ویراستارِ خوب تمرکزِ خود را بر متن و مشکلاتِ آن می‌گذارد نه بر شخصِ نویسنده.
۱۰. عشقش بی قیدوشرط است
ویراستاری عموماً کاری تکراری و انرژی‌بر است. برای دوام آوردن در این کار باید کلمه‌ها و ایده‌ها و سروکله زدن با متن را دوست داشته‌باشیم و یادگیریِ مداوم را از یاد نبریم.
۱۱. بدون توجه به دست‌آوردِ مالی و با عشق و علاقه کار می‌کند، و مثل ماشینی مکانیکی به‌دنبال غلط‌گیری نیست
تنها عشق و علاقه باعث می‌شود که حتی اگر برای بارِ بیستم هم متنی را ویرایش کنی، باز لذت ببری.
۱۲. خلاق است
وقتی زمان اندک است و فرصتِ زیادی برای بازنویسیِ کامل در اختیار ندارد؛ وقتی کلمه‌ها تکراری و کلیشه‌ای‌اند؛ وقتی هر جمله‌ای سازِ خود را می‌زند؛ وقتی قوانینِ خشک و سخت وجود دارد؛ همۀ موانع و مشکلات را تنها با خلاقیتِ خود حل می‌کند.
نویسنده: سید حمید حسنی
ثبت‌نام در گروه آموزشی نگارش و ویرایش در تلگرام
برای راهنمایی و دریافت پیوند/ لینک جهت ورود به گروه «نگارش و ویرایش»، ویژهٔ تمرین و نیز طرح پرسش‌های مرتبط با نگارش و ویرایش در همهٔ سطوح به آی‌دی زیر در تلگرام پیغام دهید:
shadiakhavan@
