ماضیِ نقلیِ گفتاری
بنویسیماین فیلمو چن بار دیدهم.هنوز ناهار نخوردهم.موندهم چیکار کنم.بچهها هنوز نیومدهن. ننویسیماین فیلمو چن بار دیدم.هنوز ناهار نخوردم.موندم چیکار کنم.بچهها هنوز نیومدن. نویسنده: بهروز صفرزاده
دربارۀ اندازه
واژۀ اندازه، به معنیِ مقدار، از دو جزء تشکیل شدهاست:انداز: بنِ مضارعِ انداختن-ه: پسوند ساختش شبیهِ انگیزه و سازه است. اما اندازه از لحاظِ معنایی چه ربطی به انداختن دارد؟ بعید است بتوانید میانِ اندازه و معانیِ گوناگونِ انداختن در فارسیِ امروز رابطهای برقرار کنید.نکته اینجاست که یکی از معانیِ قدیمیِ انداختن سنجیدن و …
درست و نادرست و نقش دانش زبانشناسی در تحول ویرایش
زمانی که دانش زبانشناسی ــ بهمعنای نوینِ آن ــ بنیاد نهاده شد، دستور زبان و، بهتبعِ آن، فن ویرایش کمکم دستخوش دگرگونی شد، رفتهرفته از حالتِ سنتی و تجویزی فاصله گرفت، و شکلِ توصیفی به خود گرفت.در دستور سنتی قواعد را مینوشتند، مثالها را غالباً خود میساختند، و همه را به اهل زبان میخوراندند …
مبدأ و منشأ
م + ب + د + أم + ن + ش + أ حرف پایانیِ دو واژهٔ «مبدأ» و «منشأ»، الف با همزه بر روی آن است نه الف و همزهٔ تنها. 🔹 گاهی میبینیم که این دو را بهشکل «مبداء» و «منشاء» مینویسند. این شیوه درست نیست؛ چون الف و همزهٔ تنها ویژهٔ …
وزنهای خمسهٔ نظامی
نظامی گنجوی یا گنجهای هر کدام از مثنویهای خمسه یا پنج گنجِ خود را بر وزنی جدا و مستقل سرودهاست. هرگاه این پنج وزن را بشناسید، اگر کسی بیتی از خمسه برایتان بخوانَد، بیدرنگ میتوانید نام آن مثنوی را به او بگویید.نام مثنویها و وزنهای آنها، بهترتیب، عبارتاند از:۱. مخزنالاسرار: مُفْتَعِلُن مفتعلن فاعِلُن (از …
تشخیص کسرهٔ خفیف
در تشخیصِ کسرهٔ خفیف، چند معیارِ آواییـمعناییـدستوری چارهساز است.این دو معیار از همه مهمترند: یک) پسوندِ جمعِ «ــها» یا «ــان» و همچنین «ــی» نکره، در کاربردِ طبیعی، به جزءِ پایانی میپیوندد نه به جزءِ آغازین؛دو) تکیهٔ اصلی بر هجای آخرِ جزءِ پایانی قرار میگیرد. پارهای از مثالهای رایج:آجرسهسانتی، اتفاقنظر، اجاقگاز، اختلافسلیقه، ارهمویی، اظهارفضل، پدربزرگ، …
دکترین
🔹 «دکترین» (doctrine) یعنی:۱) مجموعهای از اعتقادات و رهنمودها که بخش اصلیِ یک عقیده یا بینش را تشکیل میدهد؛۲) بیانیهٔ رسمیِ یک دولت دربارهٔ برنامههایی که در پیش دارد. 🔹 به کسی که صاحب یک دکترین است یا دکترین میدهد، و همچنین به پیرو یک دکترین میگویند «دکترینِر» (doctrinaire).🔹 «دکترینال» (doctrinal) هم یعنی منسوب و …
سؤال
این واژهٔ پربسامد را به همین شکل مینویسیم: سؤال.🔸 «سئوال»* نادرست است؛🔹 «سوآل»* نادرست نیست، اما نامعمول است؛🔹 «سوال»* هم تلفظ را بهدرستی نشان نمیدهد و بعضاً تنها در متنهای کهن کاربرد داشتهاست. نویسنده: سید حمید حسنی
تیلیارد
📌 آیا میدانستید عددی به نام «تیلیارد» وجود ندارد؟📌 فهرست اعداد اصلیِ رایج در فارسی، از چهار تا بیستوپنج رقمی:هزار (سه صفر)میلیون (شش صفر)بیلیون (به آمریکایی: میلیارد) (نُه صفر)تریلیون (دوازده صفر)کوآدریلیون (پانزده صفر)کوینتیلیون (هجده صفر)سکستیلیون (بیستویک صفر)سپتیلیون (بیستوچهار صفر) نویسنده: سید حمید حسنی
غامض
املای واژهٔ «غامض»، بهمعنی پیچیده و دشوار و همچنین سخنِ پیچیده و دشوار، با «غ» و «ض» است نه با «غ» و «ز». 🔸 گاهی، حتی بعضی خواص، بهاشتباه و تحت تأثیرِ «غمزه»، این واژه را بهصورت «غامز»* مینویسند. «غمزه» یعنی ناز و کرشمه با حرکاتِ چشم.🔸 نکتهٔ ۱: «غَمْضِ عین» اصطلاحی ادیبانه و تقریباً …