سؤال
این واژهٔ پربسامد را به همین شکل می‌نویسیم: سؤال.🔸 «سئوال»* نادرست است؛🔹 «سوآل»* نادرست نیست، اما نامعمول است؛🔹 «سوال»* هم تلفظ را به‌درستی نشان نمی‌دهد و بعضاً تنها در متن‌های کهن کاربرد داشته‌است. نویسنده: سید حمید حسنی
آموزش ویراستاری
غامض
املای واژهٔ «غامض»، به‌معنی پیچیده و دشوار و همچنین سخنِ پیچیده و دشوار، با «غ» و «ض» است نه با «غ» و «ز». 🔸 گاهی، حتی بعضی خواص، به‌اشتباه و تحت تأثیرِ «غمزه»، این واژه را به‌صورت «غامز»* می‌نویسند. «غمزه» یعنی ناز و کرشمه با حرکاتِ چشم.🔸 نکتهٔ ۱: «غَمْضِ عین» اصطلاحی ادیبانه و تقریباً …
قابل ندارد
فعل مرکب «قابل‌داشتن»، به‌معنی «قابل‌بودن» و «قابلیت داشتن»، از چند دهه پیش به‌کار می‌رود و به‌هیچ‌وجه نمی‌توان و نباید آن را نادرست دانست. 🔹 این کاربرد را اهل زبان به‌طور طبیعی و براساس نیاز ساخته‌اند و به‌کار می‌برند. این فعل در زبان رسمی تقریباً هرگز به‌کار نمی‌رود، اما در ادبیات داستانی تاحدودی به‌چشم می‌خورَد. 🔹 …
«مؤدی» یعنی چه؟
این روزها سخن از «مالیات» و سپاسگزاری دولت از «مؤدیان مالیاتی» است. واژهٔ «مؤدی» از کجا آمده و دقیقاً یعنی چه؟ 🔹 مؤدّی واژه‌ای‌ست که از زبان عربی کلاسیک به زبان فارسی راه یافته‌است. مؤدّی یعنی اداکننده، پرداخت‌کننده. 🔹 این واژه اسم فاعل از «تأدیه» به‌معنای پرداخت کردن و ادا کردن است. ازنظر ریشهٔ واژگانی، …
قوائد یا قواعد؟
کلمه‌ای که جمع «قاعده» است با «ع» نوشته می‌شود نه با همزه. «قوائد*» نادرست است. نویسنده: سید حمید حسنی
اعراب‌گذاری
«اِعراب» در اصل فقط به نوعِ حرکت یا سکونِ پایانِ کلمات در زبان عربی و مشخص‌کردنِ نقش نحویِ کلمات از این طریق می‌گفتند.در فارسی امروز، «اِعراب» تعمیم معنایی پیدا کرده و به همهٔ حرکات، سکون و تشدید اطلاق می‌شود.🕯 توضیح: به سایر حرکات و همچنین به سکون و تشدید در جاهایی غیر از انتهای کلمات، …
مکاتب، مکاتیب | ممالک، ممالیک
همه می‌دانیم که دو واژهٔ «مکاتب» و «ممالک» به‌ترتیب جمعِ «مکتب» و «مملکت»اند. اما «مکاتیب» جمعِ «مکتوب» است و «ممالیک» جمعِ «مملوک»؛ یعنی «مفاعیلْ» عموماً جمعِ «مفعول» است. نویسنده: سید حمید حسنی
نشانهٔ «‽»
یکی از نشانه‌های سجاوندی، حاصلِ ترکیبِ «؟» (نشانهٔ پرسش) و «!» (موسوم به نشانهٔ تعجب) است و در بسیاری از زبان‌ها معمولاً آن را به‌شکل «‽» نمایش می‌دهند.🔸 ظاهراً در فارسی، تحت تأثیرِ فرانسه، به آن نشانهٔ «تعجبی-پرسشی» (و گاه، به‌اشتباه، «نقطه‌پرسشی») می‌گویند. نام فارسی را احتمالاً تحت تأثیر نام فرانسوی‌اش، «پوان اکسکلاروگاتیف» (point exclarrogatif)، …
«قُدوم» و «اَقدام»
به این جمله توجه فرمایید:«قُدوم مهمانان محترم را گرامی می‌داریم.» 🕯 در جملهٔ یادشده، «قُدوم» دراصل یعنی «قدم‌نهادن به جایی»، «واردشدن به جایی»، «ورود». ✅ در جمله‌هایی نظیر این، گاهی «مَقدَم» نیز می‌گویند و آن هم کاملاً روا و درست است؛ مثلاً در این جمله:«مقدم مهمانان محترم را گرامی می‌داریم.» 🔹 اما گاهی می‌بینیم که …
با این وجود
ترکیبِ «با این وجود» بی‌معنی و نادرست است و با قیاسِ نادرست از «با وجودِ» ساخته شده‌است. به‌جای «با این وجود» بهتر است بنویسیم «با این حال».🔸 بعضی ویراستاران «با این حال» را به‌شکلِ «بااین‌حال» می‌نویسند، چون هویتِ دستوریِ آن قیدِ مرکب است. نویسنده: سید حمید حسنی
