مبدأ و منشأ
م + ب + د + أم + ن + ش + أ حرف پایانیِ دو واژهٔ «مبدأ» و «منشأ»، الف با همزه بر روی آن است نه الف و همزهٔ تنها. 🔹 گاهی می‌بینیم که این دو را به‌شکل «مبداء» و «منشاء» می‌نویسند. این شیوه درست نیست؛ چون الف و همزهٔ تنها ویژهٔ …
ویرایش
تشخیص کسرهٔ خفیف
در تشخیصِ کسرهٔ خفیف، چند معیارِ آوایی‌ـ‌معنایی‌ـ‌دستوری چاره‌ساز است.این دو معیار از همه مهم‌ترند: یک) پسوندِ جمعِ «ـ‍ـ‌ها» یا «ــ‌ان» و همچنین «ــی» نکره، در کاربردِ طبیعی، به جزءِ پایانی می‌پیوندد نه به جزءِ آغازین؛دو) تکیهٔ اصلی بر هجای آخرِ جزءِ پایانی قرار می‌گیرد. پاره‌ای از مثال‌های رایج:آجرسه‌سانتی، اتفاق‌نظر، اجاق‌گاز، اختلاف‌سلیقه، اره‌مویی، اظهارفضل، پدربزرگ، …
دکترین
🔹 «دکترین» (doctrine) یعنی:۱) مجموعه‌ای از اعتقادات و رهنمودها که بخش اصلیِ یک عقیده یا بینش را تشکیل می‌دهد؛۲) بیانیهٔ رسمیِ یک دولت دربارهٔ برنامه‌هایی که در پیش دارد. 🔹 به کسی که صاحب یک دکترین است یا دکترین می‌دهد، و همچنین به پیرو یک دکترین می‌گویند «دکترینِر» (doctrinaire).🔹 «دکترینال» (doctrinal) هم یعنی منسوب و …
سؤال
این واژهٔ پربسامد را به همین شکل می‌نویسیم: سؤال.🔸 «سئوال»* نادرست است؛🔹 «سوآل»* نادرست نیست، اما نامعمول است؛🔹 «سوال»* هم تلفظ را به‌درستی نشان نمی‌دهد و بعضاً تنها در متن‌های کهن کاربرد داشته‌است. نویسنده: سید حمید حسنی
تیلیارد
📌 آیا می‌دانستید عددی به نام «تیلیارد» وجود ندارد؟📌 فهرست اعداد اصلیِ رایج در فارسی، از چهار تا بیست‌وپنج رقمی:هزار (سه صفر)میلیون (شش صفر)بیلیون (به آمریکایی: میلیارد) (نُه صفر)تریلیون (دوازده صفر)کوآدریلیون (پانزده صفر)کوینتیلیون (هجده صفر)سکستیلیون (بیست‌ویک صفر)سپتیلیون (بیست‌وچهار صفر) نویسنده: سید حمید حسنی
غامض
املای واژهٔ «غامض»، به‌معنی پیچیده و دشوار و همچنین سخنِ پیچیده و دشوار، با «غ» و «ض» است نه با «غ» و «ز». 🔸 گاهی، حتی بعضی خواص، به‌اشتباه و تحت تأثیرِ «غمزه»، این واژه را به‌صورت «غامز»* می‌نویسند. «غمزه» یعنی ناز و کرشمه با حرکاتِ چشم.🔸 نکتهٔ ۱: «غَمْضِ عین» اصطلاحی ادیبانه و تقریباً …
قابل ندارد
فعل مرکب «قابل‌داشتن»، به‌معنی «قابل‌بودن» و «قابلیت داشتن»، از چند دهه پیش به‌کار می‌رود و به‌هیچ‌وجه نمی‌توان و نباید آن را نادرست دانست. 🔹 این کاربرد را اهل زبان به‌طور طبیعی و براساس نیاز ساخته‌اند و به‌کار می‌برند. این فعل در زبان رسمی تقریباً هرگز به‌کار نمی‌رود، اما در ادبیات داستانی تاحدودی به‌چشم می‌خورَد. 🔹 …
«مؤدی» یعنی چه؟
این روزها سخن از «مالیات» و سپاسگزاری دولت از «مؤدیان مالیاتی» است. واژهٔ «مؤدی» از کجا آمده و دقیقاً یعنی چه؟ 🔹 مؤدّی واژه‌ای‌ست که از زبان عربی کلاسیک به زبان فارسی راه یافته‌است. مؤدّی یعنی اداکننده، پرداخت‌کننده. 🔹 این واژه اسم فاعل از «تأدیه» به‌معنای پرداخت کردن و ادا کردن است. ازنظر ریشهٔ واژگانی، …
قوائد یا قواعد؟
کلمه‌ای که جمع «قاعده» است با «ع» نوشته می‌شود نه با همزه. «قوائد*» نادرست است. نویسنده: سید حمید حسنی
اعراب‌گذاری
«اِعراب» در اصل فقط به نوعِ حرکت یا سکونِ پایانِ کلمات در زبان عربی و مشخص‌کردنِ نقش نحویِ کلمات از این طریق می‌گفتند.در فارسی امروز، «اِعراب» تعمیم معنایی پیدا کرده و به همهٔ حرکات، سکون و تشدید اطلاق می‌شود.🕯 توضیح: به سایر حرکات و همچنین به سکون و تشدید در جاهایی غیر از انتهای کلمات، …
